Vrede en milieu

Hebben die twee zo belangrijke zaken voor het bestaan van de mens weinig of niets met elkaar te maken of zijn het juist zaken die als het ware in elkaars verlengde liggen?

Rio de Janeiro (1992)

In die plaats en in dat jaar kwamen vanuit de hele wereld regeringsfunctionarissen en vertegenwoordigers van N.G.O.'s (niet gouvernementele organisaties) bijeen om zich te beraden over ontwikkeling en milieu in de wereld.
De vuistdikke verklaring na afloop, een boek vol goede voornemens, bevatte ook een aantal principes. Nr. 25 daarvan luidde:
Vrede, ontwikkeling en milieubescherming zijn onderling afhankelijk en niet van elkaar te scheiden.
In de workshop op 20 mei in Utrecht werd en zó geformuleerd.
Vrede en milieu zijn twee loten aan één stam.

Oorlog is slecht voor het milieu

Voor deze stelling zijn voorbeelden ten over. Men denke maar eens aan de ontbladering in de Vietnamoorlog. Tonnen chemicaliën zijn toen vanuit de lucht gesproeid op het bladerdak waaronder de Vietcong schuilging.
Ten noorden van Rusland liggen kernonderzeeërs weg te roesten. Fijn dat ze buiten gebruik zijn, maar voor het milieu zijn het tijdbommen.
In de Golfoorlog is verarmd uranium gebruikt. Bij bombardementen op Servië zijn olieraffinaderijen in vlammen opgegaan enz., enz..

Milieuverslechtering kan tot oorlog leiden

Laten we ons in deze tot twee onderwerpen beperken, nl. de problematiek rond het water op aarde, benevens mogelijke klimaatverandering t.g.v. vergroting van het broeikaseffect.
Water is op aarde in ruime mate aanwezig. Het systeem van verdamping, wolkvorming, regen maakt dat het ook niet op raakt, hoeveel de mens er ook van gebruikt. Wat wel op kan raken is de hoeveelheid zuiver, zoet voor bevloeiing en drinkwatervoorziening geschikt water.
Dat dit in een politiek stabiele regio niet tot onbeheersbare spanningen behoeft te leiden bewijst de situatie ten aanzien van het stroomgebied van de Rijn.
In de zestiger en zeventiger jaren trad ernstige vervuiling op o.a. vanuit het Ruhrgebied en het gebied van de kalimijnen in de Elzas. Landbouw, tuinbouw en drinkwatervoorziening in Nederland liepen gevaar. Door permanent overleg van de Rijnoeverstaten is de situatie thans sterk verbeterd. Anders ligt dit in politiek labiele regio's. Denk maar aan de Eufraat en de Tigris in Irak, gevoed vanuit Turkije, of aan de Jordaan gevoed vanuit de Golan.
Op de waterconferentie dit voorjaar in Den Haag sprak Gorbatsjov de verwachting uit van oorlog om water in het Midden-Oosten binnen 15 jaar.
Een Israëlische militaire deskundige, dit horende, achtte het onwaarschijnlijk. Nuchter constateerde hij: "Voor de kosten van één dag oorlog kan je een ontziltingsinstallatie bouwen!"
Dat is heel verstandelijk, rationeel dus, geredeneerd. Helaas spelen in tijden van internationale spanning, van oorlogsdreiging, heel veel irrationele overwegingen een rol. Als de gekte losbreekt staat het gezonde verstand op nul.

Klimaatverandering

Lokale milieuverslechtering is bij toenemende economische ontwikkeling door middel van technische maatregelen vaak wel binnen de perken te houden.
Wereldwijd doet zich het probleem voor van dreigende klimaatverandering op, geologisch gezien, korte termijn.
Dit o.a. door exorbitant energiegebruik. Hoe dat met 50 of 100 jaar kan uitpakken is nog de vraag. In Nederland bijvoorbeeld zal de temperatuur kunnen stijgen, maar door verlegging van zeestromen ook wel eens kunnen dalen.
In ieder geval dreigt de stijging van de zeespiegel. Afname van het landijs op de zuidpool en op Groenland zal hier debet aan zijn, maar ook uitzetting van het zeewater.
In laaggelegen deltagebieden waar economische middelen ontbreken om aan de stijging het hoofd te bieden kunnen mensenmassa's op drift geraken, met alle gevolgen voor de wereldvrede.

Aanbevelingen

In de workshop was er de vraag wat in dit verband met het oog op de gewenste cultuur van vrede en geweldloosheid zou moeten gebeuren.
Twee dingen zijn fundamenteel.

  1. De exponentiële groei van de wereldbevolking
  2. De nog veel sterkere groei per hoofd van het verbruik van grondstoffen en (fossiele) energie.
Dit laatste in eerste instantie in de (economisch) hoog ontwikkelde werelddelen, maar naar verwachting straks ook elders.
Willen we het getij doen keren, dan zal een op stabilisatie gerichte bevolkingspolitiek wereldwijd richtsnoer dienen te zijn, maar nog veel belangrijker is het om het verbruik van energie en grondstoffen drastisch om te buigen.
Dit vereist een enorme mentaliteitsverandering. De politiek drijft veelal op de maatschappelijke krachten. Die van de technisch-economische ontwikkeling zijn heel sterk. Daarom dienen milieuactivisten en vredesactivisten de handen ineen te slaan. Een remmende factor is alleen dat een mens nu eenmaal niet alles kan behappen.
Verheugend is dat vele milieuactivisten (Greenpeace, Groenfront) zich bedienen van geweldloze methoden.
En wat kunnen we als gewone burgers doen? Je kan, wat prof. Tieleman eens heeft genoemd: "stemmen met je kassabon".
Koop en consumeer milieuvriendelijk.

Koos de Beus

hoofdmenu    inhoudsopgave    archief    over 'tKA   

Updated: 4 september 2000