Over sociale (on)rechtvaardigheid

Naarmate de welvaart in de rijke landen stijgt, wordt de kloof tussen arme en rijke landen groter en de ruilvoet voor de arme landen steeds ongunstiger. Meer welvaart betekent meer milieugebruiksruimte per hoofd van de bevolking.

Nu al is het zo dat als iedere aardbewoner dezelfde luxe zou bezitten als de mensen in de rijke landen, er 7 werelden extra nodig zouden zijn.

  • Het vleesgebruik in de rijke landen is zo toegenomen dat een groot deel van het veevoer uit de derde wereld moet komen (voor vleesproductie is 5 keer zoveel land nodig als voor dezelfde voedingswaarde aan landbouwproducten).
  • Meer welvaart, meer geld voor luxe. In Afrika worden bloemen en exotische groenten verbouwd voor de rijke landen.
Door hoge invoerrechten te heffen op bewerkte producten beletten we de arme landen onafhankelijk te worden en een eigen industrie op te bouwen. Dat was terecht de kritiek van Mandela op het EU-beleid. Alle hulp die de EU aan Zuid-Afrika geeft valt in het niet bij de inkomsten die het land derft door het te beletten bewerkte producten aan Europa te verkopen.
Daarbij komt dat ontbossing en uitputting van de grond door roofbouw, woestijnvorming heeft veroorzaakt.
Er wordt weleens gedacht dat er een concurrentiestrijd is tussen blank en zwart, in wezen is het een strijd tussen machthebbers en machtelozen, waarbij de machthebbers van blank en zwart vaak onder één hoedje spelen. Zij die de macht hebben in de arme landen geven voor geld concessies aan bedrijven van rijke landen om te exploiteren. Daarbij wordt meestal geen rekening gehouden met de schade die de daar wonende bevolking wordt toegebracht en zonder dat zij meedelen in de winst. Een groot deel van de wereldbevolking heeft zo'n groot tekort aan voedsel dat hun lichamelijke en geestelijke gezondheid erdoor wordt aangetast. Gebrek aan scholing belet hen de geringe leefruimte die hen overblijft voldoende te verbeteren.
Terwijl de rijke landen zich voor hun luxe een deel van de milieugebruiksruimte in de arme landen hebben toegeëigend, komen mensen daar grond tekort om in hun eerste levensbehoeften te voorzien.

Zoals zo vaak, zoeken machthebbers een zondebok om hun eigen onmacht/onwil om aan het gebrek van de bevolking iets te doen, op af te wentelen. Het conflict in Rwanda, maar ook elders, werd voor een groot deel door gebrek aan vruchtbare grond veroorzaakt (verslag Nationale Duurzaamheidsdebatten 1995 NCDO).

ook in de rijke landen

Het zijn niet alleen de machtelozen in de arme landen die zich door machthebbers een oor aan laten naaien. In de rijke landen gebeurt hetzelfde al is het resultaat omgekeerd. Eind vijftiger, begin zestiger jaren riepen politici dat vrouwen een baan moesten zoeken, dat zou hun emancipatie bevorderen. Naïef als ik was, dacht ik: dat leidt tot arbeidstijdverkorting. Man en vrouw beiden een baan, beiden de zorg voor huishouding en kinderen. Vergeet het! Arbeidstijdverkorting was onbespreekbaar en veel vrouwen kregen een dubbele taak. (Onze voorouders die vochten voor een 48-urige werkweek zouden zich in hun graf omdraaien). Toen de arbeidsmarkt verzadigd was kwam de aap uit de mouw. Het ging niet om de emancipatie van de vrouw, maar om de groei van de economie. Even probeerden politici de vrouw weer achter het fornuis te jagen, maar het werd hen vlug duidelijk dat de vrouw dat niet meer pikte.

Er werd iets anders uitgedacht: ouderen moesten solidair zijn met jongeren en voor hen plaats maken. De VUT werd uitgevonden. Maar nu er weer krapte op de arbeidsmarkt is worden de VUT en de pensioengerechtigde leeftijd van 65 jaar als discriminerend voor ouderen voorgesteld en probeert men ook hen weer bij het arbeidsproces te betrekken. Over discriminatie en betutteling gesproken.

Er werd ook uitgedacht dat alleenstaande moeders met kleine kinderen voor hun eigen 'bestwil' een baan moesten zoeken. Vindt die moeder dat haar verantwoordelijkheid haar gebiedt met een uitkering genoegen te nemen en zelf haar kinderen te verzorgen, politici weten beter: "ze zal er later spijt van hebben". Iedereen wordt ingezet om onze economie te doen groeien, we moeten mee in de concurrentiestrijd.
We zijn in een soort mallemolen terecht gekomen van produceren en consumeren. Agressieve reclame vertelt ons dat we achterlopen als we niet meedoen. De werkdruk is voor velen te hoog en men kampt met stress maar we zijn al zo gek gemaakt dat we denken dat de werkdruk vermindert door hoger loon i.p.v. door meer vrije tijd. En maar verder hollen.

vreedzame conflictoplossing

Ondertussen moorden mensen in arme gebieden elkaar, in de strijd om te overleven, uit. Moordpartijen waar wij indirect voor verantwoordelijk zijn.
Gebrek, achterstand veroorzaakt conflicten.
Willen we conflicten vreedzaam oplossen dan moeten we werken aan een eerlijker verdeling, gelijke kansen voor iedere aardbewoner. Dat is een betere manier om een eind te maken aan schending van mensenrechten dan het sturen van een 'vredes'leger. Om een eerlijker verdeling mogelijk te maken moeten we bereid zijn een flinke stap terug te doen.
Ik bepleit de stelling dat mensen in de rijke landen ieder jaar van hun inkomen een aantal procenten moeten inleveren (in ruil voor vrije tijd) totdat ook de mensen in de arme landen een redelijk deel van de milieugebruiksruimte hebben verworven. De hoge invoerrechten op bewerkte producten uit arme landen moet worden afgeschaft om hen in staat te stellen een eigen industrie op te bouwen en daardoor echt onafhankelijk te worden. Er moeten internationale regels komen voor buitenlandse bedrijven die in arme landen opereren.

  • het bedrijf moet de plaatselijke bevolking volkomen schadeloos stellen.
  • milieuschade moet tot een minimum beperkt en zo mogelijk hersteld worden.
  • een percentage van de winst moet besteed worden aan de ontwikkeling van het gebied.
Ik begrijp dat het voor velen moeilijk zal zijn welvaart in te leveren. Maar zoals mensen gemanipuleerd konden worden de economie van het 'nooit genoeg' als normaal te zien, moet het ook mogelijk zijn het mensen duidelijk te maken dat al die luxe de waarde van het leven niet bepaalt. Ik weiger zelfs te geloven dat een maatschappij waarin alle materiële verlangens vervuld kunnen worden, mensen gelukkiger maakt.

Tilly de Waal

hoofdmenu    inhoudsopgave    archief    over 'tKA   

Updated: 4 september 2000