Mijn Elektra, een vredesstuk

toneelrecensie

Woedend was Koos Terpstra, toen de NAVO in 1999 in een voor dit bondgenootschap veilige oorlog, verpletterende bombardementen op de Balkan uitvoerde. Deze waren deel van gruwelijk geweld, dat nog steeds verder woedt. Terpstra schreef een stuk tegen dit wapengekletter. Hij putte zijn stof uit de Griekse mythen en werd geïnspireerd door de tragedies van Aischylos, Sophocles en Euripides. Terpstra's stuk speelt in onze tijd en brengt diens ideeën omtrent geweld, oorlog en vrede naar voren. Daarom gaf hij zijn stuk de titel Mijn Elektra.

Elektra was de dochter van Agamemnon en Klytemnestra. Agamemnon, koning en vlootvoogd, had dochter Ifigeneia geofferdom de godin die hij beledigd had, gunstig te stemmen. Bij thuiskomst uit de oorlog werden hij en zijn vriendin door zijn vrouw Klytemnestra en haar vriend vermoord. Om haar broertje te beschermen liet Elektra hem door Pylades, hier de Opvoeder, het land uit brengen. Na tien jaar kwamen zij beiden terug. Orestes en Elektra vermoorden dan in het klassieke stuk hun moeder, Klytemnestra. Bij Terpstra aangespoord door de Opvoeder.

Joost Prinsen, als Opvoeder, laat de toeschouwers op een grote kaart zien hoe geweldig Griekenland wel is. Op de kaart staan zijn veldslagen aangegeven. Zo toont hij hoe machtig hijzelf en z'n land wel zijn. Hij is een andere figuur dan in de klassieke Elektra.

Carice vertegenwoordigt het koor. Zij speelt ook zichzelf en noemt later, als 24-jarige, alle oorlogen op die in haar korte leven gevoerd zijn of nog gevoerd worden. Zij is als het ware de tussenpersoon tussen het klassieke verleden en onze tijd.
Op een schitterend decor met fel gekleurde blokken en vrolijke kindertekeningen uit Athene, verschijnen de als 'bloemenkinderen' uitgedoste Elektra en Orestes. Al gauw blijkt hun leven, ook als Elektra haar broer na vele jaren terugziet, heel treurig te zijn. De Opvoeder, hier dus meer tiran dan vriend, zet Orestes en Elektra tegen Klytemnestra op. Zij is aanvankelijk een koninklijke, maar wel een heerszuchtige verschijning. Zij wordt het slachtoffer van Orestes, opgestookt door de Opvoeder. Orestes doorsteekt haar op de plek die de Opvoeder hem aanwijst. Orestes is hier als de soldaat die op bevel doodt.

In 'Mijn Elektra' laat Terpstra ons enerzijds zien hoe beangstigend haat, macht en geweld tot moord leiden. Anderzijds stelt hij ons voor de schuldvraag naar de gruwelen in de wereld van nu. Zodoende wordt Mijn Elektra óók Onze Elektra. We gaan denken over de schuldvraag betreffende geweld en oorlog. 'Waarom wordt er nog steeds gemoord en nog steeds oorlog gevoerd?' Koos Terpstra haalt Elektra naar onze tijd en plaatst ons voor onze eigen verantwoordelijkheid. Wij, in 2001, moeten antwoord geven op de vraag wat wijzelf moeten doen en laten en wat wij tegen onze kinderen moeten zeggen als ze willen weten wie de schuld van de oorlog is. Van de oorlog om Kosovo, van het geweld elders in de wereld. En van andere, óók gewelddadige manieren waarop wij denken conflicten te kunnen oplossen.

In 'Mijn Elektra', zegt Terpstra 'gaat het om het proces, voorafgaand aan de moord. Hoe kunnen we geweld voorkomen, is de vraag'. Hij wil door middel van prachtig theater het gevoel erin rammen dat we opnieuw moeten denken over alles wat we als zekerheid op ons bordje krijgen. In zijn stuk wordt er met groot enthousiasme en geweldig élan gespeeld. De toneelkunstenaars zijn stuk voor stuk grote artiesten. Elektra is eerst schroomvallig, maar later laat zij zich opzwepen. Dan is zij zichzelf niet meer, evenmin als Orestes, die toch nog het kind blijft dat niet beseft wat hij doet. De Opvoeder, als vertegenwoordiger van de machthebbers, zet zonder enig medegevoel alles naar zijn machtige hand. Klytemnestra in haar moeilijke rol is een totaal verslagen en door alle ellende getekende moeder, slachtoffer van geweld. 0p 7 april ga ik de voorstelling nog eens zien. Het is een schitterende opvoering die wij als Vrouwen voor Vrede echt gezien moeten hebben.

Noord Nederlands Toneel. Tekst en regie: Koos Terpstra. Spel: Veerle van Overloop, Carice van Houten, Joost Prinsen, Mads Wittermans, Camilla Siegertsz.

Els Wiertz-Boudewijn

hoofdmenu    inhoudsopgave    archief    over 'tKA   

Updated: 24 mei 2001