Bij de VS de geest uit de fles?

't Kan Anders
2002 nr. 2

hoofdmenu

inhoudsopgave

archief

over 'tKA

uw reactie

Geweld is aanstekelijk, een soort virus dus. Eenmaal begonnen, roept het ook verschijnselen op, die men eerst niet voor mogelijk hield. Dat de Amerikanen patriottisch zijn en zich vanuit een misplaatste protestantse uitverkiezingsethiek soms een superieure natie wanen, was bekend. Ook dat ze nogal eens eigenmachtig met (veel) geweld optreden, zoals in Vietnam en later in Midden- en Zuid-Amerika of via de bombardementen op de Libische steden Benghasi en Tripoli in 1986. We wisten echter van idealistische Amerikaanse presidenten als Wilson en Franklin Roosevelt en waren tijdens de Koude Oorlog ook zelf te zeer een onderdeel daarvan, dat we dit alles uiteindelijk al gauw door de vingers zagen. Ook een Clinton kon door zijn charme een potje bij ons breken, al liet hij zich een paar keer van een erg kwalijke kant zien, zoals in 1998 en 1999 met respectievelijk de bombardementen op Soedan/Afghanistan en op Joegoslavië, beide net als nu zonder geweldsmandaat van de VN-Veiligheidsraad.

Maar dat de VS zich na 11 september zo zouden laten gaan qua nationalisme, drastische verhoging van de militaire begroting en oorlogsretoriek, is niettemin opmerkelijk. De bekende Clingendaeldeskundige Rob de Wijk vergelijkt Amerika met een pitbull, "sterk en onberekenbaar, af en toe uit zijn hok stormend" (NRC 16-2). Vooral onder Bush komt het beeld naar voren van een eigengereide supermacht,
die eenzijdig de voorwaarden van het eigen handelen vaststelt en geldende normen aan zijn laars lapt. De geest lijkt uit de fles.

Zelfs de NAVO, tijdens het Bosnië- en Kosovoconflict ten koste van de VN sterk naar voren geschoven door Clinton, is qua positie weer terug bij af. De Amerikanen menen het in de militaire aanpak van het terrorisme beter alleen te kunnen doen. Nu heb ik over de NAVO geen zorg, maar wel dat door dit alles de voor de vrede in de wereld belangrijke internationale organen als de VN en de OVSE worden ondermijnd. De Europeanen moeten zich alleen al daarom duidelijk distantiëren van het recente kruistochtgedoe der Amerikanen tegen 'het kwaad' en de door hen aangekondigde escalatie van de militaire strijd tegen terrorisme.

Niet symptoombestrijding, maar een aanpak van de oorzaken dient ter hand te worden genomen. Vereist zijn initiatieven voor een multilaterale conflictoplossing. Hoe nu het unilaterale hegemoniegedrag van de VS adequaat te bestrijden, zonder in vijandig anti-Amerikanisme te vervallen? Mijn antwoord is niet Europa militair 'op te tuigen' zoals sommigen willen om zelf 'klein Amerika' te kunnen spelen, maar wel te stoppen met onze slaafse houding jegens 'grote broer' aan de overkant van de oceaan en dus ook niet deel te nemen aan het prestigieuze Amerikaanse JSF-project, maar vooral het systeem van de VN en de internationale rechtsorde te versterken en uit te bouwen.

Hans Feddema