Naar: Inhoudsopgave archief of Inhoudsopgave 't Kan Anders
Over pseudo- en echte kringlopen
Naast 'Kosovo' is Europa in de ban geraakt van problemen als die van BSE onder
runderen en die van dioxinen in het voer van kippen en varkens, problemen die ons laten
zien dat we nog ver af zijn van niet alleen de vreedzame maar ook van de leefbare wereld
die we proberen na te streven, als het goed is.
BSE
In Engeland eerst en later ook op het vasteland begonnen sommige koeien te lijden aan een ongeneeslijke zenuwaandoening. Toen het niet onwaarschijnlijk bleek dat slachtproducten de ziekte in een bepaalde vorm ook op de mens zou kunnen doen overgaan was de consternatie groot.
De verbazing is echter even groot als je verneemt waardoor BSE bij runderen is veroorzaakt, namelijk door het toegediend krijgen van krachtvoer met daarin beendermeel verwerkt. Dat beendermeel bleek afkomstig van de destructie van aan eenzelfde soort ziekte gestorven schapen.
De koe, we kennen haar als 'een veganiste pur sang' voedde zich eeuwenlang met voornamelijk gras en hooi.
Daaraan ontleende het, ook ecologisch gezien, zijn betekenis als landbouwhuisdier. Gras, voor de mens geen bruikbaar voedsel, vormde aldus, zij het met rendementsverlies, ook energiebron voor de mens.
Landbouwkundige Dirk Zoebl vertelt in de NRC van 10 juni jl. dat rond 1950 het voedsel nog
voor 90% uit gras en hooi bestond. De rest was krachtvoer in de vorm van lijnkoeken. Om
echter de melkproductie te doen toenemen van 10 liter per etmaal naar wel 30 liter per dag
werd overgeschakeld op meer krachtvoer. Sperma van Amerikaanse stieren leverde koeien
met kleinere pens, maar met grotere opnamecapaciteit van krachtvoer, andersoortig krachtvoer
bovendien. Slachtafval en kadavers van zieke en afgekeurde dieren, aldus Zoebl, zijn
goedkopere eiwitbronnen dan sojameel of melkpoeder.
dioxinen
En dan is er opeens 'de gifkip'. Het dier kan het niet helpen dat er aldus over haar gesproken
wordt. Zoebl hierover: "Eeuwenlang scharrelde ze op het erf rond de boerderij en werd 's
avonds met harde granen gevoerd. Ze legde niet elke dag een ei. Het gevolg was: voor een ei
betaalde je net zoveel als voor een jonge borrel in het café. Dat mocht niet langer in een
maatschappij die gewend raakte aan een steeds uitgebreider pakket van steeds goedkopere
spullen. De kip kwam niet alleen in een legbatterij terecht, maar kreeg ook voer met daarin
graan vervangende industriële bij- en afvalproducten."
We kennen de gevolgen.
In België stierven kippen door het eten van met dioxinen verontreinigd mengvoer. Kuikens konden zich niet meer uit de eierschaal bevrijden. Het geheel doet sterk denken aan wat zich in de zestiger jaren in Nederland, in de Waddenzee, voordeed bij de daar broedende eidereenden. Afvalwater afkomstig van de fabricage van insecticiden was vanuit de Nieuwe Waterweg via een zeestroom langs de kust de Waddenzee binnengekomen.
Stoffen als dioxinen hebben de eigenschap zich in vet op te hopen. Wanneer dan, zoals toen in het geval van de eidereenden, na het broeden het lichaamsvet verteerd is, doen zich de kwalijke gevolgen voor.
Dioxinen, PCB's, het zijn mutagene (=kankerverwekkende) stoffen waarvoor net zo min als
voor radioactiviteit een drempelwaarde bestaat.
in de ban van de kring
Op zichzelf is het gebruik, het weer in de kringloop brengen goed. De natuur geeft ons het
voorbeeld van een duurzaam stabiel kringloopproces van de stof met de bijbehorende
voedselketens. Koolzuur (CO2) bijvoorbeeld wordt onder afscheiding van zuurstof door
plantaardige organismen onder invloed van de zon en tezamen met water vastgelegd in allerlei
organische verbindingen. Deze vormen op hun beurt het voedsel voor dierlijke organismen die
er, met gebruik veelal van zuurstof hun energie en lichaamsopbouw aan ontlenen. Bij
afsterving van plant en dier zijn het de bacteriën die de stof weer terugbrengen tot de
oorspronkelijke bouwstenen.
Het lijkt alsof er bij de huidige mengvoerproductie ook sprake is van een kringloop. Immers allerlei afvalproducten als die via de destructiebedrijven van dode dieren, van die van frituurvet en wat de vetsmelterijen nog meer gebruiken komen weer ten goede aan (de productie van) dierlijk leven.
In vergelijking met natuurlijke kringlopen hebben we hier echter te maken met pseudokringlopen. Dieren krijgen nu stoffen toegediend die op de plaats van de voedselketen waar ze zich bevinden niet thuishoren.
Er is sprake van een instabiele situatie waarin ontsporingen in de vorm van ziekteverwekking.
hoe moet en kan het anders?
Landbouwkundig ingenieur Dirk Zoebl opperde dat het goed zou zijn wanneer de leverantie van veevoeder aan de boeren door de staat zou geschieden. De boer zou dan zonder risico in deze zijn bedrijf kunnen uitoefenen.
Voor ons burgers, zo u wilt consumenten, staat echter ook een middel open om direct invloed uit te oefenen.
Prof. Henk Tieleman heb ik in dit verband eens horen spreken over stemmen met behulp van je kassabon. Als de huidige maatschappij ergens voor gevoelig is, dan is het voor dalende winsten.
Laten we daarom zorgen dat we zo kopen dat duurzaam verkregen voedsel de norm wordt.
Laat ieder boven de armoedegrens hieraan meedoen!
Koos de Beus
Naar: Inhoudsopgave archief of Inhoudsopgave 't Kan Anders
Last Updated 20 augustus 1999